Turas an Fhearainn

Lóiste an Gheata agus an Príomhbhealach Isteach

Tá lóiste beag aisteach an gheata lonnaithe go néata taobh thiar den phríomhbhealach isteach go dtí an pháirc. Ba é an traidisiún go mbíodh duine d’fhoireann an tí agus a chlann ina gcónaí anseo. In aimsir an Phiarsaigh bhí a gharraíodóir, Mícheál Mac Ruaidhrí, ag cur faoi ann. Cainteoir dúchais Gaeilge agus seanchaí aitheanta a bhí ann. Chomh maith le haire a thabhairt do na gairdíní mhúin sé garraíodóireacht do na buachaillí. Tugadh plota beag dá chuid féin do gach buachaill acu chun é a choimeád agus chun plandaí a fhás ann.

An Teach Samhraidh

Tógadh an foirgneamh seo sa tslí is go mbeadh cuma chaisleáin bhig nó túir air. Bhí staighre san fhoirgneamh ar dtús agus d’fhéadfadh cuairteoirí dul suas ar an díon agus an radharc iontach ar chathair Bhaile Átha Cliath a fheiceáil.

Pluais an Díthreabhaigh agus Cromleac

Is duine é an díthreabhach a bheartaíonn maireachtáil leis féin, sa tslí is gur féidir leis guí agus smaoineamh gan daoine eile a bheith ag cur isteach air. Thug Edward Hudson, an té a leag amach an pháirc agus a thóg an teach, “The Hermitage” (an Díthreabh) air chun áit shuaimhneach i bhfad ó ghlór na cathrach a thabhairt chun cuimhne. Thug Pluais seo an Díthreabhaigh an deis do chuairteoirí a shamhlú go raibh díthreabhach ceart ina chónaí sa pháirc tráth dá raibh, agus go mbíodh sé ina shuí sa chathaoir uaigneach chloiche, ag machnamh go domhain. Tá carraig mhór os comhair na pluaise a fhéachann cosúil le ceann de na cromleaca ársa atá le fáil mórthimpeall na hÉireann.

Stuanna agus Almóir

Tógadh na stuanna bioracha agus an t-almóir seo le tabhairt le fios go raibh fothrach seaneaglaise anseo, luaite le díthreabhach cráifeach ó aimsir na luath-chríostaíochta. Tógadh iad san áit ina bhfuil siad d’aon ghnó, chun radharcanna den tírdhreach a “fhrámú”.

Dún Emmet

Siúil Bealach Emmet agus tiocfaidh tú go Dún Emmet, mar is cuí b’fhéidir. Leagan beag é seo de dhún míleata réaltchruthach cúigphointeach. Bhí na dúnta seo san fhaisean san 15ú haois agus leanadh dá dtógáil go dtí lár na 1800idí. Lóiste geata ba ea an foirgneamh seo i ndáiríre agus mhair leasdeirfiúr Phádraig Mhic Phiarais, Mary Emily McGloughlin, agus a hiníon, Margaret McGarvey, anseo ar feadh na mblianta fada.

Gleann an Draoi

Mar a bhí i gceist le go leor de na baoiseanna i bPáirc Naomh Éanna, tá nádúr na struchtúr anseo mistéireach agus coimhthíoch d’aon ghnó. Tá a shílfeá a bheith ina bhealach isteach go tuama ursanach cosúil le Sí an Bhrú i measc a bhfuil le fáil sa ghleann seo atá timpeallaithe le balla ciorclach.

Cloch Oghaim

Is é an t-ogham an fhoirm is luaithe de scríbhneoireacht atá le fáil in Éirinn agus tagann sé chugainn ón tréimhse luath-mheánaoiseach. Tá formhór na samplaí de a mhaireann le fáil ar ‘Chlocha Oghaim’, go háirithe i gcontaetha deisceartacha na hÉireann. Tagann an sampla seo ó thréimhse os cionn míle bliain ina dhiaidh sin, áfach, ón ochtú haois déag. Thaispeáin Edward Hudson a eolas mar ársaitheoir trí chloch oghaim dá chuid féin a chruthú ar fhearann a thí nua. B’fhéidir nach raibh ann ach ábhar grinn do scoláirí eile a bhí ábalta an scriopta ársa a aistriú, mar ní ó Éirinn ársa na nGael a thagann na focail atá greanta ann ach ó Eipistilí Horáit, an file Rómhánach. Bhí Hudson ag déanamh ceap magaidh dó féin chomh maith agus don obair go léir a bhí déanta aige ar fhearann an Hermitage. Seo aistriúchán Béarla ar an líne:

‘The neighbours just smile as I shift my turf and stones.’

Eipistilí Horáit, I. xiv., líne 39.

Droichead Cloiche

Bhí na droichid trasna Shruthán an Teampaill Ghil agus na baoiseanna eile mar chúlra iontach do léirithe amuigh faoin spéir de na drámaí agus na tóstail a scríobhadh an Piarsach dá dhaltaí.

Oibilisc

Na Sean-Éigiptigh a thóg na chéad oibiliscí ach d’úsáidtí iad san ochtú agus sa naoú haois déag chomh maith chun daoine agus imeachtaí tábhachtacha a chomóradh. Cheap go leor daoine, Pádraig Mac Piarais ina measc, gur tógadh an oibilisc seo san áit a cuireadh capall Sarah Curran. Is mó seans gurb é an Maor Richard Doyne, a cheannaigh an teach agus an fearann in 1859, a thóg é. Iarshaighdiúir sa Chogadh Criméach ba ea é agus tá sé ráite gur comóradh ar chapall a thóg é go blár an chatha atá anseo. Bhí sé i bhfad níos airde ar dtús, le ceithre philéar ornáideacha ar an mbonn faoi bhun na hoibilisce.

An Garraí Dúnta

Tráth dá raibh, bhíodh garraí dúnta ag go leor seantithe móra, áit a d’fhásfaí torthaí agus glasraí. Nuair a tógadh an ceann seo ar dtús bhí tithe gloine taobh leis an mballa lena aghaidh ó dheas agus tá na háiteanna ina bhfuil sé tógtha de bhrící i bpáirt le feiceáil go fóill. Bhíodh brící i bhfad níos fearr chun teas na gréine a shú isteach agus nuair a thug an Piarsach cuairt ar an teach den chéad uair bhí fíniúin ag fás anseo. Fuair na buachaillí go léir a d’fhreastail ar an scoil oiliúint faoi gharraíodóireacht agus faoi ghairneoireacht agus bhí an deis acu paiste talún dá gcuid féin a bheith acu chun plandaí a fhás.

Tá an dealbh is nua i bPáirc Naomh Éanna le fáil sa gharraí dúnta, snoí adhmaid a rinne an dealbhóir Liam O’Neill. As adhmad chrann sequoia a d’fhás sa ghairdín a chruthaigh sé é. Bhí fréamh amháin ag an gcrann seo ach dhá thamhan ar leith agus bhaist Liam O’Neill ‘Deartháireacha’ ar an bpíosa i gcuimhne na ndeartháireacha Mhic Phiarais.